Độc đáo nghề làm tranh ghép gỗ

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Hùng hoàn thiện bức tranh ghép gỗ. Ảnh: Đinh Văn Nhiều/TTXVN

Khúc Toại xưa có tên nôm là làng Chọi, nơi đây nổi tiếng với nghề mộcđã đi vào câu ca “ Mã Đông Hồ, đồ làng Chọi ”. Sinh ra và lớn lên trên quê nhà làng Chọi, được cha mẹ dạy cho nghề mộc nên ngay từ nhỏ ông Hùng đã làm ra nhiều loại sản phẩm về gỗ như bàn, ghế, tủ, giường …

Năm 1984, sau khi rời quân ngũ, quay trở lại địa phương, ông Hùng liên tục gắn bó với nghề mộc. Tuy nhiên, trong quy trình sản xuất ông nhận thấy những gốc cây, mảnh gỗ bỏ đi rất tiêu tốn lãng phí, trong khi đó nghề mộc lại mang tính cạnh tranh đối đầu cao. Được người anh trai là nghệ nhân Nguyễn Văn Viện truyền dạy cho những kỹ năng và kiến thức làm tranh ghép gỗ, từ đó, ông Hùng đã nghiên cứu và điều tra, chế tác ra nhiều bức tranh mang tính thẩm mỹ và nghệ thuật cao.

Chia sẻ về ý tưởng sáng tạo tạo nên những bức tranh ghép gỗ ông Hùng cho biết, tôi muốn tận dụng những gốc cây, mảnh gỗ thừa bỏ đi để tạo nên những bức tranh để trang trí nội thất bên trong trong mái ấm gia đình. Để làm được tranh ghép gỗ phải trải qua nhiều quy trình như chọn màu gỗ, cắt, lắp ghép, đánh bóng, sơn phủ… Mỗi bức tranh sẽ được vẽ, phong cách thiết kế bằng giấy trước, sau đó đo đạc kẻ vẽ vào những miếng gỗ nhỏ. Những miếng gỗ nhỏ ấy sẽ được bào nhẵn làm bóng để lộ ra những vân gỗ, rồi ghép chúng lại với nhau.

Muốn có những bức tranh chất lượng mang tính thẩm mỹ và nghệ thuật cao, người thợ không chỉ am hiểu về nghệ thuật và thẩm mỹ mà còn phải biết chọn loại gỗ. Theo ông Hùng, chọn màu gỗ là khâu quan trọng nhất, để có một bức tranh đẹp người thợ phải chọn được màu trắng của gỗ lát, màu đỏ của gỗ hương, màu vàng của gỗ mít và màu đen của gỗ mun. Sau đó, cắt, lắp ghép chúng lại với nhau để tạo ra những bức tranh có hồn.

Ðể có nguồn nguyên vật liệu không thay đổi, ông Hùng đã đi khắp nơi tìm kiếm gốc cây. Ngoài ra, ông cũng ký hợp đồng với 1 số ít xưởng mộc để mua những mảnh gỗ vụn về tận dụng. Tranh do xưởng của ông sản xuất đa số là màu tự nhiên, chỉ 1 số ít bức có sự tương hỗ của sơn màu để tăng thêm độ quyến rũ, sinh động.

Hơn 35 năm làm tranh ghép gỗ, ông Hùng và những người thợ của mình đã làm nên hàng trăm bức tranh với kích cỡ lớn nhỏ khác nhau với nội dung nhiều mẫu mã về cảnh hoạt động và sinh hoạt của dân cư, hát Quan họ, tranh Ðông Hồ, tranh dân gian, cảnh vạn vật thiên nhiên. Đến nay, ở phường Khúc Xuyên chỉ duy nhất mái ấm gia đình ông Hùng làm tranh ghép gỗ, với khoảng chừng 30 người.

Với mong ước đưa những loại sản phẩm tranh ghép gỗ của mình đến phần đông người mua trong và ngoài nước, năm 2021 ông Hùng đã ĐK tham gia Chương trình Mỗi xã một mẫu sản phẩm ( OCOP ) ; trong đó, điển hình nổi bật là 4 loại sản phẩm là Lễ hội Đền Hùng, Hội xuân Kinh Bắc, TP.HN những góc nhìn thời hạn và Xuân Hạ Thu Đông. Đây là 4 mẫu sản phẩm điển hình nổi bật được nhiều phần thưởng tại các hội chợ triển lãm.

Trong số 4 mẫu sản phẩm tham gia OCOP, ông Hùng ấn tượng nhất là tác phẩm Lễ hội Đền Hùng. Ông Hùng tâm sự, Lễ hội Đền Hùng là một tiệc tùng lớn nhằm mục đích tưởng niệm và tỏ lòng biết ơn công lao lập nước của các vua Hùng, những vị vua tiên phong của dân tộc bản địa. Đặc biệt, mỗi lần đến Đền Hùng, ông thật sự ấn tượng với tấm bia đá khắc dòng chữ quốc ngữ : “ Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước ”, điều đó đã thôi thúc ông sáng taok ra bức tranh ghép gỗ này. Đây cũng là tác phẩm tiên phong ông Hùng được giải Khuyến khích khi tham gia Hội thi mẫu sản phẩm bằng tay thủ công Nước Ta lần thứ V vào năm 2008.

Trong khi đó, “ Hội xuân Kinh Bắc ” là tác phẩm ông Hùng tâm huyết, dành nhiều thời hạn nhất, bởi tác phẩm này được ông lấy ý tưởng sáng tạo từ những liên hoan xuân ở Thành Phố Bắc Ninh như hội Lim, hội đền Bà Chúa Kho, hội Phật Tích, hội Đền Đô … vào những dịp liên hoan sẽ có những liền anh, liền chị hát quan họ. Tác phẩm Hội xuân Kinh Bắc đạt loại sản phẩm tiêu biểu vượt trội tại Hội thị thủ công Nước Ta vào năm 2009.

Ngoài ra, tác phẩm “ TP.HN những góc nhìn thời hạn ” đạt loại sản phẩm tiêu biểu vượt trội tại Hội thi mẫu sản phẩm bằng tay thủ công Việt Nam-Cúp Thăng Long năm 2010. Với những góp phần của mình năm 2020, ông đã được quản trị nước phong tặng thương hiệu “ Nghệ nhân xuất sắc ưu tú ” vì có nhiều góp sức trong gìn giữ, tăng trưởng ngành nghề thủ công bằng tay mỹ nghệ truyền thống cuội nguồn của địa phương.