Bánh chưng Bờ Đậu Thái Nguyên: Sản vật nức tiếng

Thái Nguyên không chỉ là vùng đất nổi tiếng với đặc sản chè Tân Cương thơm ngon, mà vùng đất ấy còn có một sản vật nức tiếng cả nước đó là bánh chưng Bờ Đậu.

 
Xuất xứ của bánh chưng Bờ Đậu

Làng nghề bánh chưng Bờ Đậuthuộc xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, cách thành phố Thái Nguyên khoảng chừng 8 km. Điểm làm bánh chưng sinh động nhất là ngã ba Bờ Đậu, đây được coi là nơi trung chuyển nối tuyến quốc lộ 3 và 37 với trục đường Tuyên Quang – Tỉnh Lào Cai, Điện Biên, Bắc Kạn, Yên Bái …

Theo lời người dân nơi đây, tổ nghề của món bánh chưng này chính là cụ bà Nguyễn Thị Xuân. Cụ Xuân hay còn gọi là cụ Đấng là người của xã Cổ Lũng .

Từ những năm 1960, cụ Đấng sinh sống bằng nghề làm bánh chưng ở xóm Bò Đậu. Nhờ kinh nghiệm tay nghề điêu luyện, những chiếc bánh chưng của cụ Đấng rất ngon khiến người mua ăn một lần mà nhớ mãi. Tiếng thơm đồn xa, ngày càng nhiều người nghe truyền tai tìm đến để mua, tên thương hiệu bánh chưng Bờ Đậu cứ thế lan xa .

Ảnh minh họa, nguồn Internet

Đến khi tuổi cao, cụ Đấng truyền lại nghề cho con cháu. Nhận thấy nhu yếu tiêu thụ bánh chưng Bờ Đậu khá cao, nhiều người trong làng cũng khởi đầu gói, bánh chưng bán cho khách phương xa. Nghề làm bánh chưng Bờ Đậu được nhân rộng khắp vùng .

Cùng với thời hạn, bánh chưng Bờ Đậu đã khẳng định chắc chắn được tên thương hiệu và trở thành 1 trong 5 làng bánh chưng nổi tiếng nhất miền Bắc. Tiếng thơm của bánh chưng Bờ Đậu đã lan tỏa trên khắp mọi miền quốc gia. Những ngày cận tết, hành khách từ khắp các tỉnh tìm về đây để đặt bánh làm quà biếu .

Bí quyết tạo nên sự độc lạ của bánh chưng Bờ Đậu

Công đoạn làm nên chiếc bánh chưng Bờ Đậu có nhiều nét độc đáo, gói gọn tinh hoa của đất trời, tâm huyết của người làm trong từng chiếc bánh chưng vuông thành sắc cạnh.

Đặc điểm tiên phong là bánh chưng Bờ Đậu không hề sử dụng khuôn mà chỉ dùng tay để gói. Đó là một trong những kỹ nghệ riêng không liên quan gì đến nhau chỉ có ở làng Bờ Đậu, mà không nơi nào hoàn toàn có thể học hỏi được. Theo những người tay nghề cao, việc gói bánh chưng bằng tay giúp họ hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh chiếc bánh thật chặt, vuông đều 8 cạnh bằng nhau. “ Trăm hay không bằng tay quen, ” những người làm bánh chưng Bờ Đậu đầy kinh nghiệm tay nghề luôn cho ra ” lò ” những chiếc bánh chưng thích mắt, đều nhau tăm tắp. Bánh cho vào luộc không bị méo mó, hay căng phồng, nứt vỡ mà chiếc nào cũng vuông thành sắc cạnh .

Để có được những chiếc bánh chưng Bờ Dậu thơm ngon nức tiếng như ngày này thì khâu chọn nguyên vật liệu và sơ chế nguyên vật liệu cũng rất là quan trọng. Cũng vẫn là gạo nếp, đỗ xanh, thịt ba chỉ nhưng dưới bàn tay của người dân Sơn Cẩm, Cổ Lũng, bánh chưng Bờ Đậu có một mùi vị đặc biệt quan trọng không hề lẫn với nơi nào. Chính điều này đã tạo nên sự độc lạ và hấp dẫn rất riêng cho món ăn này .

Gạo nếp để làm bánh chưng là gạo nếp đặc sản nổi tiếng của núi rừng Định Hóa, thứ gạo dẻo và đặc biệt quan trọng rất thơm. Sau khi đã vô hiệu hết những hạt gạo có đầu đen hay lẫn một chút ít gạo tẻ, người ta sẽ thực thi vo gạo và ngâm gạo trong khoảng chừng vài tiếng đồng hồ đeo tay để gạo nở ra. Sau đó để ráo nước và cho thêm chút muối để bánh thêm đậm đà .

Lá dong dùng để gói bánh chưng Bờ Đậu phải là loại lá dong nếp dày và có bản rộng. Đặc biệt, lá phải có màu xanh mướt thì gói bánh mới xanh và có màu bên ngoài thích mắt hơn. Người dân nơi đây phải chặt lá dong tại khu rừng Na Rì đem về rửa sạch và sau đó để cho ráo nước. Tiếp đến là quy trình lau khô bằng khăn sạch và tước vợi cuống lá ,chặt bớt phần ngọn lá và xếp ngăn nắp để sẵn sàng chuẩn bị gói .

Lạt dùng để gói bánh chưng Bờ Đậu phải là loại lạt được chẻ từ cây giang của vùng núi Thái Nguyên .

Đậu xanh làm nhân bánh là thứ đỗ quê đều hạt, vỏ mỏng mảnh, lòng vàng. Sau khi làm vỡ đôi hạt đỗ, người dân sẽ ngâm nước cho đỗ mềm, sau đó đãi thật sạch lớp vỏ bên ngoài .

Điều đặc biệt quan trọng tạo nên sự độc lạ riêng của món bánh chưng đặc sản nổi tiếng Thái Nguyên này, đó là phần thịt làm nhân là loại lợn do chính người dân nơi đây chăn nuôi dưới hình thức thả rông và cho ăn trọn vẹn từ nguồn thức ăn tự nhiên. Do đó, thịt lợn rất chắc và ăn có vị ngon ngọt hơn loại thịt lợn miền xuôi .

Người dân Cổ Lũng, Sơn Cầm cha truyền con nối với những tuyệt kỹ riêng đã tạo nên những chiếc bánh chưng đặc biệt quan trọng. Không cần bất kể loại khuôn nào, dưới bàn tay thuần thục của những người thợ gói bánh, từng chiếc bánh vuông chằn chặn, xanh mướt cứ lần lượt hiện ra .

Sau khi gói xong, bánh được ngâm trước với nước trong khoảng chừng thời hạn 30 phút rồi đặt vào những nồi cỡ lớn để luộc trong vòng từ 8-10 tiếng, khi nước cạn phải đổ thêm để cho bánh chín đều từ trong ra ngoài. Một điều đặc biệt quan trọng nữa chính là nguồn nước được dùng để luộc bánh chưng. Bánh chưng Bờ Dậu được luộc bằng nước suối nguồn trên núi đá phía sau làng Bờ Đậu. Người dân nơi đây vẫn gọi đó là nước “ giếng thần ”. Thứ nước trời cho trong vắt này đã giúp chiếc bánh chưng giữ nguyên được màu xanh lá dong và tạo nên mùi thơm đậm đà hòa quyện trong nồi bánh. Bởi vậy, người làng Bờ Dậu mới có câu ca :“ Bánh chưng luộc nước giếng thần Thơm ngon mùi vị có phần trời cho ” .

Làng nghề bánh chưng Bờ Đậu nổi lửa quanh năm, nhưng sinh động, sinh động nhất là vào những ngày giáp Tết. Ngoài bánh chưng truyền thống cuội nguồn, người dân làng nghề còn sản xuất thêm bánh chưng lá giềng, bánh chưng gấc, bánh chưng nếp cẩm … tạo nên sự phong phú và đa dạng, mới lạ cho loại sản phẩm, phân phối phong phú nhu yếu người tiêu dùng .

Về chất lượng của bánh chưng Bờ Đậu, chắc như đinh bất kể ai khi ăn cũng sẽ cảm nhận được mùi vị thơm ngon của nó. Bóc chiếc bánh chưng Bờ Đậu, vỏ bánh xanh mướt, dẻo, nhân bánh bùi ngậy pha chút cay cay, thơm thơm của hạt tiêu, cảm xúc như cả đất trời cùng hòa quyện trong từng chiếc bánh và câu truyện Lang Liêu dâng bánh chưng, bánh dầy biếu vua Hùng lại như hiển hiện. / .

T.H